Ông tên thật là Phạm Văn Khoa, quê quán tại xã Châu Hòa, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre. Bí danh hoạt động Cách mạng là Sáu Phan.

• Tháng 12/1958, khi đang là Tỉnh ủy viên Sóc Trăng, ông bị chính quyền Ngô Đình Diệm bắt, đến năm 1964 thì được thả.
• Năm 1979 ông làm Quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Hậu Giang (cũ). Khi ở Cần Thơ, Hậu Giang, Sáu Phan là một “anh Hai Nam Bộ” thứ thiệt, cởi mở, phóng khoáng, tư duy tân tiến. Ông nổi tiếng là một người giản dị và dễ gần. Ông có thể tì giấy lên đùi để ký vào một văn bản cho một cán bộ cấp dưới ngay trên hè phố để giải quyết một công việc gấp.
• Năm 1984–1986 là Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh rồi làm Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Hậu Giang.
• Năm 1986 là Ủy viên Dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, ra Hà Nội giữ chức Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước, đến năm 1988 lại về Hậu Giang làm Bí thư Tỉnh ủy.
• Tháng 4 năm 1990 là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam.[1]
• Năm 1991 là Bí thư Ban Chấp hành Trung ương, Trưởng ban Kinh tế Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam.
• Năm 1992 là Phó Chủ tịch Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.
• Tháng 12 năm 1993 được bổ sung làm Ủy viên Bộ Chính trị; được phân công làm Thường trực Ban Bí thư.[2]